ՀԱՆՐԱՀԱՇԻՎ

Թվային արտահայտությունը կազմվում է թվերից, թվաբանական գործողությունների նշաններից և փակագծերից:

Թվային արտահայտության գործողությունների արդյունքում ստացված թիվը կոչվում է թվային արտահայտության արժեք:

Եթե արտահայտության մեջ պատահում է բաժանում զրոյի վրա, ապա այդ արտահայտությունն արժեք (իմաստ) չունի: Զրոյի վրա բաժանել չի կարելի:  

(−3)²+5⋅0,2 թվային արտահայտության արժեքը հավասար է 10-ի:

(7−(−2)⁵+(6⋅4))0 արտահայտությունն արժեք չունի:

Եթե թվային արտահայտությունը պարունակում է նաև տառեր (կամ միայն տառեր), ապա այն կոչվում է հանրահաշվական արտահայտություն:

(−3)²+5x;3a+4b;(2x−6)/3 արտահայտությունները հանրահաշվական են:

Հանրահաշվական կոտորակ կոչվում է A/B տեսքի արտահայտությունը, որտեղ A-ն որևէ բազմանդամ է, իսկ B-ն՝ ոչ զրոյական բազմանդամ:

Հանրահաշվական կոտորակը բազմանդամի և ոչ զրոյական բազմանդամի քանորդ է:

x/(x−3);(b−1)/(b+6);(1+x³)/(x²+1);(y+2)/(y²−6y+6)արտահայտությունները հանրահաշվական կոտորակներ են:

Իմանալով իրական թվերի բազմապատկման կանոնը՝ սահմանենք իրական թվի ամբողջ ցուցիչով աստիճանը:

Եթե n-ը բնական թիվ է և a≠0, ապա՝

1. aⁿ=a⋅a⋅⋅⋅a n  անգամ

2. a⁻ⁿ=1/aⁿ

Օրինակ

4⁻³=1/4³=1/64

7⁻²=1/7²=1/49

Օգտվելով իրական թվերի բազմապատկման օրենքներից՝ դժվար չէ համոզվել, որ այս ձևով սահմանված ամբողջ ցուցիչով աստիճանն ունի հետևյալ հատկությունները՝ 

1.a^m⋅aⁿ=a^m+n

2.a^m/aⁿ=a^m−n

3.aⁿ⋅bⁿ=(a⋅b)ⁿ

4.aⁿ/bⁿ=(a/b)ⁿ

5.(aⁿ)^m=a^n⋅m

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվե՛ք․

ա)5⁰ =1

բ)(-1/3)⁰ =1

գ)(-1,2)⁰ =1

դ)(-1)⁰ =1

2)Հաշվե՛ք․

ա)2⁴ / 2³ =2¹=2

բ)2⁴ / 2⁴ =2⁰=1

գ)(-0,3)⁴ / (-0,3)⁵ =(-0,3)^-1 =-1/0,3

դ)0,2⁷ / 0,2⁵ =0,2²=0,2

3)Գրե՛ք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․

ա)2 · 2 · 2 =8

բ)2³ · 2⁵ =4⁸

գ)1 / 3² =3²

դ)4 =4

ե)0,5⁶/0,5⁷ =

զ)(-1/5)³ : (-1/5)⁷ =

4)Համեմատե՛ք․

ա)5⁰ = (-5)⁰

բ)5^-2 < 5²

գ)(-2)³ > (-2)⁰

5)Գրե՛ք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․

ա)a³ · a⁴ =a⁷

բ)a⁴ · a =a⁵

գ)a¹³ : a⁶ =a⁷

դ)a⁴ · b⁴ =ab⁸

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Հաշվե՛ք․

ա)2⁴ / 2⁵ =2^-1

բ)2⁵ / 2⁷ =2^-2

գ)3⁵ / 3⁴ =3¹

դ)3¹⁰⁰ / 3¹⁰⁰ =3²⁰⁰

2)Գրե՛ք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․

ա)1/3 =1/3

բ)1/3 · 3 · 3 · 3 =1/54

գ)5 =5

դ)1/16 =1/16

ե)1/25 =1/25

զ)2³ : 2³ =

է)9⁷/ 9⁵ =

3)Համեմատե՛ք․

ա)-3² և (-3)²

բ)(-2)⁴ և 2^-4

գ)-2⁴ և 2^-4

4)Գրե՛ք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․

ա)a¹² : a =

բ)(a⁴)⁶ =

գ)(a²)⁵ =

դ)a⁷ · b⁷ =