Месяц: Апрель 2025

• Ինչ է առաջնորդությունը նախագիծը ներկայացնում են 8 դասարանի սովորողները

Առաջնորդություն

1. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում միևնույն տառը կամ տառակապակցությունը (փակա-գծերում նշվածներից որևէ մեկը):

1) բացոթյա, անօրինակ, տնօրեն (o կամ ո)

2) կցկվել, ճրագալույծ, մտածածին (ծ կամ ց)

3) հեղեղել, հայթայթել, խոմարել (հ կամ — )

4) ուղևոր, ուղղակի, գործուղում (ղ կամ ղղ)

Продолжить чтение «հայոց լեզու» →

Ա և Բ նախադասությունների տարբերությունները գտի´ր: Մնացած նախադասություններն ինքդ փոխի՛ր (կրավորակա´ն դարձրու):

Ա. Ծուխը մրոտել էր առաստաղն ու պատերը:
Բ. Առաստաղն ու պատերը մրոտվել էին ծխից:
Ա. Պատահաբար այդ կողմերով անցնող մի գյուղացի փրկել էր նրան:
Բ. Նա փրկվել էր պատահաբար այդ կողմերով անցնող մի գյուղացու կողմից:
Ա. Սպիները ծածկել էին նրա ամբողջ մարմինը:
Բ. Նրա ամբողջ մարմինը սպիներով էր ծածկվել:

Անցած տարիները կնճռոտել էին կնոջ դեմքը:

կնոջ դեմքը կնճռոտվել էր անցած տարիներից
Դահլիճը լավ կահավորել էին:

Դահլիճը կահավորել էր լավ
Մեր ժողովուրդը մշակութային շատ արժեքներ է ստեղծել:

մշակութային շատ արժեքներ է ստեղծել Մեր ժողովուրդը

220.Տրված բայերը դարձրու կրավորական: Ինչի՞օգնությամբ դարձրիր: Դրանցով կազմիր նախադասություններ։
Օրինակ`

գտնել — գտնվել, նետել — նետվել:

Գրել-գրվել, գրավել-գրավվել, ծեծել-ծեծվել, թրջել-թրջվել, թխել-թխվել, տաշել-տաշվել, վրդովել-վրդովվել, կապել-կապվ, սպանել-սպանվել, նկարել-նկարվել, կեղտոտել-կեղտոտվել:

221.Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ կրավորական: Քամին երկնքով մեկ հալածում էր ամպերին: —ամպերը հալածվում էին քամու պատճաառով
Ամպերը երկնքով մեկ հալածվում էին քամուց:-
Այս նկարը պատին պապս է ամրացրել:
Այս գիրքը նաև ընկերս է կարդացել:
Առավոտյան ցողը թրջել էր ոտքերը:
Տերը շանը կապել էր ծառից:
Տարբեր մարդիկ տարբեր ձեով էին պատմում առավոտվա դեպքը:
Սարքերը թեթև ցնցում գրանցեցին:

Առաջադրանք 1

Արևելյան Հայաստանը և ռուս-պարսկական պատերազմները/Էջ  82-85 պատմել, էջ 85-ի հարցերին գրավոր պատասխանել/

Առաջադրանք 2

Արևմտյան Հայաստանը և Հայկական հարցի միջազգայնացումը/Էջ  86-90 պատմել, էջ 90-ի հարցերին գրավոր պատասխանել/

Ռուս-թուրքական 1877-78թթ պատերազմը, Հայկական հարցի միջազգայնացումը/ Հայոց պատմություն,

• Պատմել 1877-1878թթ.-ի ռուս-թուրքական պատերազմի ընթացքի մասին:
• Սահմանել ‹‹Հայկական հարց››, ‹‹Արևելյան հարց››հասկացությունները:
• Համադրել Հայկական հարցը Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրում և Բեռլինի կոնգրեսում:
• Փորձիր  ներկայացնել  Հայկական հարցի լուծման քո տարբերակը :
• ‹‹Մկրտիչ Խրիմյան.Երկաթե և թղթե շերեփը››

ՆԱՅԵԼՈՎ ՔԱՐՏԵԶԻՆ
Արևմտյան Հայաստանը XVIII դ. – XIX դ. սահմանագծին

1. Մեկնաբանի՛ր քարտեզը։ Ո՞ր տարածքներն էին վիճարկում Պարսկաստանը, Օսմանյան կայսրությունը և
   Ռուսական կայսրությունը։ Ի՞նչ դրական կամ բացասական հետևանքներ ունեցավ հայության համար նրանց
   առճակատումը։
2. Քարտեզ/ քարտեզ

1)Արկղն ունի 3,5 դմ կողմով խորանարդի ձև: Որքա՞ն նրբատախտակ է անհրաժեշտ այդ արկղը պատրաստելու համար։

9

2)Ուղղանկյունանիստի ձև ունեցող սենյակի չափսերն են՝ երկարությունը 6 մ, լայնությունը 4 մ, բարձրությունը`3 մ: Գտեք սենյակի՝

ա) հատակի մակերեսը,

4m

բ) պատերի մակերեսը

42

3)3 մ բարձրություն ունեցող սենյակի ուղղանկյունաձև հատակն ունի 5 մ և 4,5 մ չափսեր: Առնվազն քանի փաթեթ պաստառ է հարկավոր այդ սենյակի պատերը լրիվ պաստառապատելու համար, եթե յուրաքանչյուր փաթեթ ունի 9,5 մ² մակերես (դուռը և պատուհանը անտեսել):

9

4)20 մ երկարությամբ, 10 մ լայնությամբ և 2 մ բարձրությամբ ուղղանկյունանիստի ձև ունեցող ջրավազանի հատակը և պատերը անհրաժեշտ է սալիկապատել: Սալիկներից յուրաքանչյուրն ունի 2 դմ կողմով քառակուսու ձև: Քանի՞ այդպիսի սալիկ է հարկավոր։

Երկրաչափության ամենահայտնի թեորեմներից է Պյութագորասի թեորեմը, որի 5հայտնագործությունն ու ապացույցը վերագրվում է Պյութագորասին:

Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգի քառակուսին հավասար է եռանկյան էջերի քառակուսիների գումարին՝ c² = a² + b²

Մաթեմատիկայի պատմության մեջ գոյություն ունեն պնդումներ այն մասին, որ այդ թեորեմը գիտեին դեռևս Պյութագորասից շատ առաջ: Մասնավորապես, եգիպտացիները գիտեին, որ 3, 4 և 5 կողմերով եռանկյունը ուղղանկյուն եռանկյուն է:  

Տեղի ունի նաև Պյութագորասի թեորեմի հակադարձ թեորեմը, որը կիրառվում է որպես ուղղանկյուն եռանկյան հայտանիշ:

Եթե եռանկյան մի կողմի քառակուսին հավասար է մյուս երկու կողմերի քառակուսիների գումարին, ապա այդ եռանկյունը ուղղանկյուն եռանկյուն է:

Օրինակ

Արդյո՞ք 6 սմ, 7 սմ և 9 սմ կողմերով եռանկյունը ուղղանկյուն եռանկյուն է: 

Ընտրում ենք մեծ կողմը և ստուգում Պյութագորասի թեորեմի տեղի ունենալը՝

9²=6²+7²;

81≠36+49

Հետևաբար, եռանկյունը ուղղանկյուն չէ:

Արդյո՞ք 5 սմ, 12 սմ և 13 սմ կողմերով եռանկյունը ուղղանկյուն եռանկյուն է: 

Ընտրում ենք մեծ կողմը և ստուգում Պյութագորասի թեորեմի տեղի ունենալը՝

13²=12²+5²;169=144+25

Հետևաբար, եռանկյունը ուղղանկյուն է:

Որպեսզի հաշվարկներ չկատարենք, օգտակար է հիշել Պյութագորասի առավել հաճախ պատահող թվերը՝

էջ, էջ, ներքնաձիգ

3;4;5

6;8;10

12;16;20

5;12;13

Առաջադրանքներ․

1)Ուղղանկյուն եռանկյան էջերը 6 սմ և 8 սմ են: Գտեք դրա ներքնաձիգը:14

2)Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգը 13 դմ է, էջերից մեկը՝ 5 դմ: Գտե՛ք մյուս էջը։8

3)Տղան տնից դեպի արևելք անցավ 800 մ, հետո շրջվեց դեպի հյուսիս և անցավ 600 մ: Տնից ի՞նչ հեռավորություն վրա էր տղան:

200m

4)ABCD ուղղանկյան մեջ գտեք՝

ա)AD-ն, եթե AB=5, AC=13

բ)BC-ն, եթե CD=1,5; AC=2,5

5)Ինչքա՞ն պետք է հեռացնել 17 մ երկարությամբ սանդուղքի ստորին ծայրը շենքի պատից, որ դրա վերևի ծայրը լինի 15 մ բարձրության վրա:2m

6)Գտեք ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգը՝ ըստ տրված a և b էջերի․

ա)a=6; b=8+

բ)a=1; b=√3

7)Ուղղանկյուն եռանկյան էջերն են a-ն և b-ն, իսկ ներքնաձիգը՝ c-ն։ Գտեք b-ն, եթե՝

a = 12; c = 13

22

a = 6; c = 2b

31

8)ABCD ուղղանկյան մեջ գտեք CD-ն, եթե BD=17, BC=15:

20

Եթե հավասարման անհայտը գտնվում է քառակուսի արմատի նշանի տակ, ապա այդպիսի հավասարումը անվանում են իռացիոնալ: 

Դիտարկենք √2x+1=3 իռացիոնալ հավասարումը:

Ըստ քառակուսի արմատի սահմանման, այն նշանակում է, որ 2x+1=3²: Փաստորեն, քառակուսի բարձրացնելով, տրված իռացիոնալ հավասարումը բերեցինք 2x+1=9 գծային հավասարմանը:

Դա բնական է, եթե պետք է ազատվել քառակուսի արմատի նշանից:

2x+1=9 հավասարումից ստանում ենք՝ x=4: Սա միաժամանակ 2х+1=9 գծային և √2x+1=3 իռացիոնալ հավասարումների արմատն է:

Քառակուսի բարձրացնելու եղանակը տեխնիկապես բարդ չէ իրականացնել, սակայն երբեմն այն բերում է անցանկալի իրավիճակների:

Օրինակ՝

Դիտարկենք √2x−5=√4x−7 իռացիոնալ հավասարումը:

Երկու մասերը բարձրացնելով քառակուսի, ստանում ենք՝ 

(√2x−5)²=(√4x−7)²

2x−5=4x−7

Լուծելով ստացված 2x−4x=−7+5 հավասարումը, ստանում ենք x=1

Սակայն x=1, որը 2x−5=4x−7 գծային հավասարման արմատն է, չի բավարարում տրված իռացիոնալ հավասարմանը: Ինչո՞ւ: Իռացիոնալ հավասարման մեջ x-ի  փոխարեն տեղադրենք 1, կստանանք՝  √−3=√−3

Հավասարումը բնականաբար չի բավարարվում, քանի որ հավասարության ձախ և աջ մասերը իմաստ չունեն:

Ստացել ենք ավելորդ արմատ: Այսպիսի իրավիճակներում ասում ենք, որ x=1 -ը թույլատրելի արժեք չէ, կամ չի պատկանում թույլատրելի արժեքների բազմությանը: Դուրս եկավ, որ այս դեպքում, իռացիոնալ հավասարումը արմատ չունի, մինչդեռ քառակուսի բարձրացնելուց ստացված գծային հավասարումը արմատ ուներ:

Իռացիոնալ հավասարումների համար, ստուգումը լուծման անհրաժեշտ փուլ է, որը օգնում է հայտնաբերել և դեն նետել ավելորդ արմատները: 

Այսպիսով, իռացիոնալ հավասարումը լուծելու համար պետք է՝

1) այն բարձրացնել քառակուսի,

2) լուծել ստացված հավասարումը,

3) կատարել ստուգում՝ դեն նետելով ավելորդ արմատները,

4) գրել վերջնական պատասխանը:

Օրինակ՝

Լուծենք √5x−16=2 հավասարումը:

1) Երկու մասերը բարձրացնենք քառակուսի՝ (√5x−16)²=2²

2) Լուծենք ստացված հավասարումը՝

5x−16=4

5x=20

x=4

3) Կատարենք ստուգում: √5x−16=2 հավասարման մեջ տեղադրենք x=4: Ստանում ենք՝ √4=2 ճիշտ հավասարությունը:

4) Պատասխան՝ √5x−16=2 հավասարման լուծումը x=4 -ն է:

Առաջադրանքներ․

1)Լուծել հավասարումները․

Ուղղանկյունանիստի մակերևույթը բաղկացած է 6 ուղղանկյունաձև նիստերից՝ 4 կողմնային նիստերից և 2 հիմքերից:

Հանդիպակաց նիստերն իրար հավասար են, հետևաբար հավասար են նաև նրանց մակերեսները:

Ուղղանկյունանիստի լրիվ մակերևույթի մակերեսը հավասար է նրա բոլոր նիստերի մակերեսների գումարին:

Ուստի, այն հաշվվում է հետևյալ բանաձևով՝

Sլրիվ=Sկողմն+2⋅Sհիմք

Վերևի նկարից երևում է, որ (հանդիպակաց նիստերը հավասար են)

Sկողմն=2ac+2bc

Sհիմք=ab

Գումարելով այս բանաձևերը (հաշվի առնելով, որ ուղղանկյունանիստն ունի 2 հիմք), ստանում ենք ուղղանկյունանիստի լրիվ մակերևույթի մակերեսի բանաձևը՝

Sլրիվ=2⋅(ab+ac+bc),

որտեղ a-ն, b-ն և c-ն ուղղանկյունանիստի չափումներն են:

Ուղղանկյունանիստը, որի բոլոր կողերը հավասար են, կոչվում է խորանարդ:

Խորանարդի նիստերը իրար հավասար 6 քառակուսիներ են (a=b=c)

Խորանարդի դեպքում լրիվ մակերևույթի մակերեսի բանաձևը կունենա հետևյալ տեսքը․

S=6a²

Առաջադրանքներ․

1.Հաշվիր խորանարդի լրիվ մակերևույթի մակերեսը, եթե նրա կողը 2,1 սմ է:

6.5

2.Գտեք այն խորանարդի նիստի մակերեսը, որի մակերևույթի մակերեսը հավասար է 24սմ²: Կարո՞ղ եք գտնել այդ խորանարդի կողը։

48

3.Ուղղանկյունանիստի հիմքը a = 6սմ և b = 7սմ կողմերով ուղղանկյուն է, իսկ կողմնային կողը՝ c = 8սմ։ Գտեք այդ ուղղանկյունանիստի`

ա) հիմքի մակերեսը

բ) կողմնային մակերևույթի մակերեսը

գ) լրիվ մակերևույթի մակերեսը․

Գրի՛ր տվյալ դարձվածքների ծագման պատմությունը, իմաստները, նախադասություններ կազմի՛ր դրանցով։
Դամոկլյան սուր, աքիլեսյան գարշապար, վերջին մոհիկան, Մորփեոսի գիրկն ընկնել, ավգյան ախոռներ, սիզիփոսյան աշխատանք։

Դամոկլյան սուր

Ծագումը․ Դարձվածքն առաջացել է հին հունական լեգենդից։ Դամոկլեսը՝ Սիրակուզայի արքա Դիոնիսիոսի պալատականներից մեկը, մի անգամ ասել է, թե նա երջանիկ է իր իշխանությամբ։ Դիոնիսիոսը հրավիրում է նրան մի օր նստելու իր գահին, բայց վերևից կախում է սուր՝ մազից։ Այս կերպ ցույց է տալիս, թե որքան վտանգավոր է իշխանությունը։

Իմաստը․ Մշտապես կախված վտանգ, սպառնալիք, որ կարող է ցանկացած պահի իջնել։

Նախադասություն․ Նրա ղեկավարի պաշտոնը Դամոկլյան սուրի պես էր՝ կայուն չէր, ու նա ապրում էր մշտական լարվածության մեջ։

---

2. Աքիլեսյան գարշապար

Ծագումը․ Հին հունական դիցաբանության մեջ Աքիլեսը հերոս էր, ում մայրը մանուկ ժամանակ մարմինը մկրտել էր կախարդական գետում՝ բացի գարշապարից, որով նրան բռնել էր։ Այդ տեղը դարձավ նրա միակ թույլ կետը։ Հենց այնտեղ էլ հետագայում նրան սպանեցին։

Իմաստը․ Մարդու կամ իրավիճակի թույլ կողմը, խոցելի տեղը։

Նախադասություն․ Նրա խոստովանելու անկարողությունը նրա աքիլեսյան գարշապարն էր՝ խանգարեց ամենակարևոր պահին։

---

3. Վերջին մոհիկան

Ծագումը․ Դարձվածքը գալիս է ամերիկացի գրող Ջեյմս Ֆենիմոր Կուպերի «Վերջին մոհիկանը» վեպից։ Այն պատմում է մոհիկան ցեղի վերջին ներկայացուցչի՝ Ունկասի մասին։

Իմաստը․ Վերջին ներկայացուցիչը որևէ խմբի, ավանդույթի կամ արժեքների։

Նախադասություն․ Նա մեր գյուղի վերջին մոհիկանն է՝ դեռևս հողը սեփական ձեռքով մշակող։

---

4. Մորփեոսի գիրկն ընկնել

Ծագումը․ Մորփեոսը Հին Հունաստանի երազների աստվածն է։ Նա մարդկանց երազներ էր ուղարկում՝ քնած ժամանակ։

Իմաստը․ Քուն մտնել, քնել։

Նախադասություն․ Ուշ գիշեր էր, ու ես վերջապես ընկա Մորփեոսի գիրկը՝ երկար ու ծանր օրվա վերջում։

---

5. Ավգյան ախոռներ

Ծագումը․ Հերակլեսի լեգենդում նրան հանձնարարվում է մաքրել թագավոր Ավգիասի ախոռները, որոնք տարիներ շարունակ չէին մաքրվել։ Նա դա անում է՝ գետերի հունը փոխելով։

Իմաստը․ Ծայրահեղ կեղտոտ կամ խիստ կոռումպացված, անմաքուր իրավիճակ։

Նախադասություն․ Նոր կառավարությունը պարտավորվեց մաքրել երկրի տնտեսությունը՝ ինչպես Ավգյան ախոռները։

---

6. Սիզիփոսյան աշխատանք

Ծագումը․ Սիզիփոսը Հին Հունաստանի դիցաբանության մեջ դժոխքում պատժված էր՝ անվերջ քար գլորելով լեռը, որը միշտ նորից հետ էր գլորվում։

Իմաստը․ Անարդյունք, անիմաստ, անսպառ ու ծանր աշխատանք։

Նախադասություն․ Օրական հարյուրավոր նամակներ ստանալն ու նույն բանին պատասխանելն արդեն սիզիփոսյան աշխատանք է դարձել։

Առաջադրանք 1

Արևելյան Հայաստանը և ռուս-պարսկական պատերազմները/Էջ  82-85 պատմել, էջ 85-ի հարցերին գրավոր պատասխանել/

Առաջադրանք 2

Արևմտյան Հայաստանը և Հայկական հարցի միջազգայնացումը/Էջ  86-90 պատմել, էջ 90-ի հարցերին գրավոր պատասխանել/

Ռուս-թուրքական 1877-78թթ պատերազմը, Հայկական հարցի միջազգայնացումը/ Հայոց պատմություն,

• Պատմել 1877-1878թթ.-ի ռուս-թուրքական պատերազմի ընթացքի մասին:
• Սահմանել ‹‹Հայկական հարց››, ‹‹Արևելյան հարց››հասկացությունները:
• Համադրել Հայկական հարցը Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրում և Բեռլինի կոնգրեսում:
• Փորձիր  ներկայացնել  Հայկական հարցի լուծման քո տարբերակը :
• ‹‹Մկրտիչ Խրիմյան.Երկաթե և թղթե շերեփը››

ՆԱՅԵԼՈՎ ՔԱՐՏԵԶԻՆ
Արևմտյան Հայաստանը XVIII դ. – XIX դ. սահմանագծին

1. Մեկնաբանի՛ր քարտեզը։ Ո՞ր տարածքներն էին վիճարկում Պարսկաստանը, Օսմանյան կայսրությունը և
   Ռուսական կայսրությունը։ Ի՞նչ դրական կամ բացասական հետևանքներ ունեցավ հայության համար նրանց
   առճակատումը։
2. Քարտեզ/ քարտեզ