Рубрика: Հայոց լեզու

1․ Լրացնել բաց թողնված տառերը և կետադրել։

Մեր աչքի առջև էին հինավուրց ճարտարապետական կոթողները, վերասլաց գմբեթներով տաճարները։ Որքան իմաստուն մտքեր են բոբոջել ու ծաղկել նրանց կամարների տակ, որքան մագաղաթներ են զարդարվել մեսրոպյան մարգարիտներով ու անկրկնելի գույնզգույն մանրանկարներով: Այո դա հին ու իմաստուն երկիր էր՝ աղքատ սակայն վեհ մի երկիր, որտեղ գեղջուկի անխոնջ տքնությամբ, անջրդի հողերն առատ բերք էին պարգևում ու կյանք տալիս իմաստությանը։

Եվ այդ ամենը հիմա անուրջ է, որ հօդս է ցնդել ամպի քուլայի պես։ Այդ երկրից մենք հայերս թողել էինք ու հեռացել, անզոր մղկտալով։ Սուգ ու արտասուք եղավ: Հեցկլտոցը՝ աղեխարշ ճիչերը, սիրտ էին կեղեքում, կոկորդ խեղդում անակնկալ խորտակը մոլեգին իջել էր հինավուրց երկրի վրա։ Անօրեն բռնակալն իր սուրը կաղկաղեց դեպի խոնարհ գեղջուկի խեղճ հյուղը և միլիոնավոր անբասիր սրտեր խողխողեց: Անթիվ երազներ իսպառ վերացան և անհամար հույսեր նվիրական եթերային ի վերև ելան։ Հատուկենտ մարդիկ փրկվեցին այդ անօրեն հաշվեհարդարից։

2․ Տրված ածանցով և բառերից ընտրված համապատասխան արմատներով կազմել 6 ածանցավոր բառ/ առանց երկրորդ ածանցի/։
Ական վերջածանցով

ա․ հնգական, գործական, հոգևորական, տարական, վարորդական, ուղղական, նախնական, նկարչական, բեռնական, ծխական, քարական, բանտական

բ․ Ազնվական, գոյական, պարբերական, ուղեգորգ, բախտական, պետական, կուսական, մշտական, ամսական, համայնական, տիպական, աշխարհական:

3․ Յուրաքանչյուր բառաշարքից ընտրել հոմանիշ բառերի վեց զույգ։

ա․Դալկանալ, երկմտել, ըմբոշխնել, ըմբոստանալ, կանխել, ընկրկել, ճաշակել, զիջել, սփրթնել կասկածել, թախանձել, ընդվզել, ներգծել, պաղատել:

զիջե-ընկրկել

ըմբոշխ- ճաշակել

ըմբոստանալ-ընդվզել

Դալկանալ,-սփրթնել

թախանձել, պաղատել

երկմտել, կասկածել,

բ․Մոլեգնել, խայտալ, զերծել, խոկալ, զայրանալ, ցանկանալ, եղծել, շնորհել, խուսափել թռչկոտել, ընծայել, ըղձալ, շրջանցել, խորհել:

շնորհել, ընծայել

Մոլեգնել, զայրանալ

խայտալ, թռչկոտել

խոկալ, խորհել:

ցանկանալ, ըղձալ

գ․ Աշխույժ, դաժան, լքյալ, վայրագ, մատղաշ, արի, դիվահար, կայտառ, նրբիրան, լկտի դեռահաս, լպիրշ, ցավագար, խիզախ:

լկտի լպիրշ

արի, խիզախ

վայրագ, դիվահար

Աշխույժ, կայտառ

մատղաշ, նրբիրան

դ․Թանձր, հինավուրց, բազում, միացյալ, խիտ, կատաղի, բերրի, անդորր, արգավանդ, խաղաղ, համաչափ, անթիվ, վայրագ, վաղնջական։

Թանձր, խիտ

հինավուրց, վաղնջական

բազում, անթիվ,

անդորր, , խաղաղ

վայրագ կատաղի

բերրի, արգավանդ

4․ Կազմել 6 բարդ բառ՝ սյունակներից ընտրելով մեկական արմատ։

Քաղցրալուր աներես
ատյան սեգ
պանծալի բերովի
լեզվագար դպրոց
թաթախել գիտուն
պաշտելի ցողիկ

5․ Կազմել մեկական բարդ բառ՝ վերջին բաղադրիչ դարձնելով տրված բառերի առաջին արմատները/ընդամենը 6 բառ/։

1.Նյութապաշտ-շինանյութ
մոտակա
դաշտավայր-ծաղկդաշտ
փետրազարդ
թռիչքաձև
հուսախաբ-լիահույս

2.Դիտակետ
աստիճանացույց
պատվոգիր
գնդակոծել
գթասիրտ
տիրապետություն

3. Խոսակցություն
անչափահաս
վառելահեղուկ
հարսնատես
շնչասպառ
նվիրագործել

4.Դիրքորոշում
պատկերասրահ
հավաքատեղի
ծննդավայր
անցաթուղթ
ոսկրախտ

Լեզվում կան բառեր, որոնք արտահայտում են գործողության
հատկանիշներ, օրինակ՝ հերոսաբար կռվել, դանդաղորեն քայլել, լիովին վստա-
հել, անմիջապես օգնել, չափազանց դժվար։ Գործողության (հատկանիշի) հատ-
կանիշներ ցույց տվող բառերը միավորվում են մակբայ խոսքի մասի մեջ։

Մակբայները լինում են տեղի, ձևի, չափ ու քանակի, ժամանակի։
Տեղի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման տեղը, օրինակ՝
ամենուր, ամենուրեք, այլուր, բերնեբերան, դեմառդեմ, դեմ դիմաց, դեսուդեն, դեմ հանդիման, դռնեդուռ, գյուղեգյուռ, երկրեերկիր, հետ, ընդառաջ, հեռու, հեռու-հեռու, մեջտեղ, սարնիվեր, վեր, վար, վերուստ, տեղ-տեղ և այլն։

Ձևի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ձևը, օրինակ՝
արագ, արագ-արագ, արագորեն, արտաքուստ, բարեկամաբար, բարոյապես, բացեիբաց, գործնականորեն, գիտակցաբար, դանդաղ, դանդաղորեն, զույգ-զույգ,  իսկույն, լրջորեն, խստիվ, կամաց, կամաց-կամաց, մեկ-մեկ, հազիվհազ, հանկարծ, հապճեպ, հիմնովին, հոտնկայս, հետզհետե, հօգուտ, ձեռաց, մեղմիվ, մենմենակ, մերթընդմերթ, մեղմիվ, միասին, միանգամայն, միաձայն, ներքուստ, շարունակ, շտապ, ջոկ-ջոկ, սրտանց, ի սրտե, ուշի-ուշով (ուշիուշով), քաջաբար, փոխեփոխ և այլն։

Չափ ու քանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման
չափը, քանակը՝ ամենևին, ամբողջովին, ավել, ավելի, ավելի ևս, առավել, առավելապես, բավականին, բավական, բազմիցս, բնավ, բոլորովին, գերազանցապես, գրեթե, դարձյալ, եռակի, երիցս, է՛լ ավելի, ընդամենը, լիովին, կիսով չափ, կրկին, կրկնակի, հազիվ, հաճախ, հաճախակի, համարյա, մասամբ, մասնակիորեն, մեկ-մեկ, մեկիկ-մեկիկ, մոտավորապես, նորից, շատ, շատ-շատ, չափազանց, սակավ առ սակավ, փոքր առ փոքր, փոքրիշատե, քիչ-քիչ և այլն։

Ժամանակի մակբայները ցույց են տալիս գործողության կատարման ժամա-
նակը, օրինակ՝ այժմ, արդեն, այլևս, այսուհետև, այնուհետև, այսօր, ամսեամիս, առայժմ, առհավետ, առմիշտ, ապա, գիշեր-ցերեկ, դեռ, դեռևս, երբեք, երեկ, ընդմիշտ, ժամ առ ժամ, ժամանակ առ ժամանակ, հար, հավետ, հավիտյան, հետագայում, հետո, հիմա, հնուց, հնում, մանկուց, միշտ, մշտապես, նախ, նախապես, նախօրոք, ներկայումս, շուտ, շուտով, վաղ, վաղը, վաղուց, վաղօրոք, վերջերս, վերջիվերջո, տարեցտարի, րոպե առ րոպե, ուշ, ցարդ, ցայժմ, ցմահ, օրըսօրե, օրեցօր, օր օրի և այլն։

Որոշ մակբայներ բազմիմաստ են և տարբեր նախադասություններում կարող
են արտահայտել տարբեր իմաստներ։ Սրանք կոչվում են ընդհանրական մակբա-
յներ, օրինակ՝ Շուտ-շուտ այցելում է (չափ). Շուտ-շուտ ուտում էր (ձև)։ Ընդհանրական այլ մակբայներ՝  առաջ, անընդհատ, անմիջապես, արտաքուստ, ներքուստ, դեմ դիմաց, իսկույն, հաճախ, շարունակ, միանգամայն, ստեպ-ստեպ և այլն։

ենթակաները, դուրս գրել ստորոգյալները, որոշել տեսակները՝ պարզ կամ բաղադրյալ։

Վայրի վարազի պես էր(բաղադրյալ) անտառապահ Պանինը։ Մի հրեշ էր(բաղադրյալ) նա՝ անտառապետի տարազով, կոկարդով գլխարկը գլխին։ Անտառում հանկարծ կերևար, փայտահատի կողքին կկանգներ, կնայեր, թե ինչպես նա արագ կացնահար է անում ծառը։ Մեկ էլ, թաքստոցից դուրս կգար(պարզ), կմռնչար(պարզ) այնպես, որ արջերն էլ էին քնից զարթնում(պարզ) և որջերում մռռում(պարզ)։ Լեղապատառ փայտահատին մնում էր կամ փախչել(պարզ), կամ օձի պես ծռմռատել(պարզ) Պանինի մտրակի հարվածների տակ։

Պանինը որսորդ Էր(բաղադրյալ)։ Վեց շուն ուներ, մեկը մյուսից կատաղի։ Շների հետ որսի էր գնում(պարզ) Մթնաձորի խորքերը։ Ձմռան լուսնյակ գիշերներին, երբ վախից ոչ ոք չէր մոտենում(պարզ) Մթնաձորին, Պանինի շներն անտառի բացատում արջի հետ էին կոխ կենում(պարզ), կամ հալածում էին խրտնած պախրային։

Պանինը վազում էր(պարզ) շների հետևից, հրճվանքից ճչում(պարզ)։ Գիշերվա որսը նրա համար հարազատ տարերք էր(բաղադրյալ)։

Առավոտը բացվում էր(պարզ), ձյունի վրա արյան շիթեր էին երևում(պարզ), այստեղ-այնտեղ խառնիխուռն հետքեր, խեղդված գայլի դիակ, կոտրատած ճղներ։ Մի փչակի մոտ նստում էր(պարզ) Պանինը, մինչև շները որսի միսն ուտեն(պարզ)։

Նա սպանած և ոչ մի կենդանու ձեռք չէր տալիս(պարզ) և շներին կշտացնելուց հետո վերադառնում էր(պարզ) տուն։ Եթե ճանապարհին տեսներ(պարզ) մեկին գողացած փայտը շալակին, Պանինի շները պիտի հարձակվեին(պարզ) նրա վրա, հալածեին, մինչև քափ-քրտինքի մեջ կորած, արյունլվա մարդը կարողանար մի տեղ պատսպարան գտնել(պարզ)։

Նախադասության գլխավոր անդամներ, ենթակա

Դուրս գրել ենթակաները, նշել, թե ինչ խոսքի մասով են արտահայտված։

Լուսաբացի շողքը(գոյական) երդիկից ներս էր ընկել, կարպետի վրա կաթնագույն շրջան գծել, երբ Սաքանը(գոյական) զարթնեց, տրեխները հագավ:

Ասյայի մոտով անցնելիս նա(դեր անուն) տեսավ սպիտակ շորը, վիզը, ուսի մի մասը, ուսի վրա սպիտակ շորի բարակ մի կտոր: Արագ մոտեցավ դռանը, մանգաղն առավ, դուրս եկավ:

Տան առաջ, առվի մոտ երեսը լվաց, սրբեց չուխի ծայրով, իջավ ձորը, այգում խոտ քաղելու: Ճանապարհին Սաքանը(գոյական) մի միտք էր անում՝ մե՞րկ էր քնել Ասյան(գոյական), թե շապիկ կար հագին. եթե շապիկ կար, ինչո՞ւ ուսը բաց էր, գուցե կողքի սպիտակ շորը նրա շապի՞կն էր:

Կովը(գոյական) շուտ-շուտ գոմի դռանն էր նայում, հորթուկին լիզում, վիզը ախոռի փայտերին քսում, քերում: Տանն արդեն զարթնել էին, տեղաշորը հավաքել, կինը(գոյական) օջախն էր վառել, թեյի պատրաստություն էր տեսնում, երբ Սաքանը(գոյական) թարմ խոտի երկու խուրձ շալակին եկավ տուն:

Խոտի խուրձը կովի առաջ շաղ տալիս Ասյան(գոյական) էլ էր կանգնած Սաքանի կողքին: Նա(դեր անուն) ծիծաղում էր, երբ հորթը(գոյական) դունչը մեկնում էր կանաչ խոտին, հոտոտում և ոտքերը երերալով փախչում, գլուխը թաղում մոր կուրծի մեջ:

Ընդգծել բառերը, որոնց մեջ կա
—ուկ վերջածանցը (ընդամենը վեց բառ)
սոխուկ, մտրուկ, հանելուկ, շնաձուկ, թզուկ,  դաշտամուկ, կտրուկ, միջուկ, աղմուկ, հեղուկ
-ում վերջածանցը
ուսում, դդում, տրտում, երդում, ցասում, կերուխում, ծագում, կիսահում, հակում, սնուցում, 
 — ուտ վերջածանցը
բնակարանամուտ, տանձուտ, ավազուտ, մանրակուտ, ծանծաղուտ, թավուտ, եկամուտ, սոճուտ, ելումուտ, անտառուտ
-ք վերջածանցը
հոնք, վազք, հավաք, տարիք, գալիք, սրտաճաք, հոսք, ցամաք, հրաշք, պարտք, թուրք
-արան վերջածանցը
նվագարան, վառարան, բազմաշարան, տնկարան, ցատկապարան, բուժարան, անվարան, ելարան, գրադարան, ձուլարան
 -անի վերջածանցը
տեսականի, եռաժանի, մատանի, առածանի, ընտանի, եռհարկանի  գեղանի, պատանի, ընտրանի, ծիրանի
-անք վերջածանցը
բամբասանք, նազանք, ձիթհանք, մեծաջանք, հալածանք, խաբկանք, օրհնանք, վարուցանք, հրամանք, քնքշանք
-ատ վերջածանցը
թևատ, ցանկապատ, գունատ, գթառատ, կրճատ, քնատ,  ձյունապատ, քննադատ, պոչատ, կիսատ:

Յուրաքանչյուր բառաշարքում առանձնացնել 5-ական պարզ բառ:
1.Վարագույր, վայրկյան, պահակ, ամառ, ապրիլյան, բանակ, որսորդ, առավոտ, առաջ, սահնակ:
2.Կարկուտ, աչք, թավուտ, վստահ, անուն, կեսօր, քաղցր, սահուն, մառախուղ, ոտք:
3. Ամառ, եկեղեցի, արևառ, ուրբաթ, վանական, ժամանակ, առողջ, Մարիամ, միակ, միրգ:
4. Ձիավոր, դպրոց, նախորդ, պայուսակ, երաժիշտ, փողոց, պահածո,  թախիծ, դիմակ, մանուշակ:

Ո՞ր բառն է, որ հոմանիշ չէ թավ գրված բառին:
Վախենալ, սարսափել , երկնչել, հանդգնել, զարհուրել:
Սրտնեղել, կազդուրվել, լավանալ,առողջանալ, ապաքինվել:
Մտածել, խորհել, մտորել, կասկածել, խորհրդածել:
Խնդրել, թախանձել, հաստատել, աղերսել, պաղատել:
Զայրանալ, կատաղել, հապաղել, մոլեգնել, բարկանալ:
Փնովել, դրվատել, փառաբանել, բարեբանել, գովել:
Մարտնչել, կարողանալ, մաքառել, կռվել, պայքարել:
Աճապարել, վռազել,  փութալ, ջատագովել, շտապել:

Առաջադրանքները Կարինե Պետրոսյանի բլոգից

Գոյական
1. Առանձնացրու անձնանիշ և իրանիշ  գոյականները:
Որմնադիր, պատ, պատշար, Վրաստան, վրացի, վրացի, թզուկ, ձիակառք, կառապան, վաճառատուն, վաճառական, ուղեվարձ,ուղեվարձ, վերելք, վիրաբույժ, հնդկացի, հնդկացորեն, հայ, Հայաստան, դերանուն, դերասան, հացաբույս, հացթուխ, խոհարար, խոհանոց, լրագիր, լրտես, հետախույզ, հետևանք:

անձնանիշ -, պատշար-վրացի-թզուկ-վաճառական,ուղեոր-վիրաբույժ-հնդկացի,հայ, դերասան,հացթուխ-խոհարար, ,հետախույզ , լրտես

իրանիշ-պատ-Վրաստան-ձիակառք, կառապան,վաճառատուն,ուղեվարձ,Հայաստան-հացաբույս,, խոհանոց, լրագիր,

2. Առանձնացրու թանձրացական և վերացական գոյականները:
Թռչուն, հույս, կասկած, նկար, հուշարձան, պատիվ, վերարկու, ճաշակ, ճաշ, տառապանք, խիղճ, չարություն, երաժիշտ, բնավորություն, քար, արձագանք, ծառ, հուշ, , բողոք, դասագիրք:

թանձրացական-թռչյուն,նկար,հուշարձան,վերարկու,,ճաշ,երաժիշտ,քար,ծառ,դասագիրք,

վերացական-հույս,կասկած,պատիվ-ճաշակ-տառապանք-խիղճ-չարություն-բնավորություն-արձագանք,հուշ,բողոք

3. Որտեղ անհրաժեշտ է, գրիր մեծատառով:

Միջին Ասիա, Բելոռուսի Հանրապետություն, ՈՒրմիա լիճ, Ոուսաստանի Դաշնություն, Հնդկական օվկիանոս, Կարմիր ծով, Գեղամա լեռնաշղթա, Մխիթարյան միաբանություն, Սև ծով, Շարայի լեռներ, մայրաքաղաք Երևան, Ձենով Օհան, Սասունցի Դավիթ, Անբան Հուռի, Պարզ լիճ, Սյունիքի մարզ, Տիգրան Մեծ, Ախուրյան գետ, Պարույր Սևակ, Արտաշես Բարեպաշտ, Նորքի զանգված:

4.Ածանցների օգնությամբ հասարակ գոյականները դարձրու անձնանուններ:
Քնարիկ, թագուհի, նազիկ, վարսիկ, վարդուհի, շողիկ, արծվիկ, սաթիկ, խաչիկ:
Օրինակ՝ լեռ-Լեռնիկ, Լեռնուհի:

5. Յուրաքանչյուր շարքից վերցրու մեկական գոյական և կազմիր վեց բարդ գոյական:

ա. որսագյուղ, գյուղապետ, գծանկար, գրասեղան, լեռնաշխթա, զարկերակ:
բ.  նկար, շղթա, սեղան, երակ, պետ, գող:

ա. հայրապետ, պատկերասրահ, արշավախումբ, ճակատամարտ, երկաթագործ, հացատուն:
բ.  սրահ, մարտ, գործ, խումբ, պետ, տուն:

6. Առաջին շարքի գոյականներից և երկրորդ շարքի վերջածանցներից հնարավոր բոլոր տարբերակներով կազմիր ածանցավոր գոյականներ:
ա. հյուր, ոսկի, թագ, գազան, հավաք, ժամ, հեծանիվ, իշխան, որս, ցույց, դատ, ճանապարհ, բառ, ներկ, երշիկ, խորհուրդ:
բ.  -անակ, -անոց, -արար,- որդ, -ավոր, -արան, -եղեն, -ուհի:

հյուրանոց-թագուհի-հավաքարան-հեծանորդ-որսորդ-ցուցարան-դատարան

7.Տրված գոյականների հոլովված ձևերը դարձրու ուղիղ:
Ծով, անկյու,ն ընկեր, կին, ամիս, առվ, մարդ, հոգի, սիրտ, մայր, ծաղիկ, բալ, գարուն, կավիճ, սրբիչ, մանկություն, պատիվ, տեր, շարժ, ամուսին, ձու, արյուն, աշուն, քեռակին, քեռի, որդի, սյուն, գառ, գինի, գիրք, կատու, շուն:
Օրինակ՝ ծովի-ծով:

8. Կազմիր տրված բառերի հոգնակին:
Ստեր, բեռեր, փնջեր, կանայք, մարդիկ, աստղեր, գնդեր, արկղներ, լեռներ, դերասաններ, հարսներ, հյուրատներ, շներ, կողմնացույցներ, իտալացիներ, ձիեր, լուրեր, պատշարներ, գրագիրներ, դռներ, սանրեր, գինեգործներ, նռներ, սրտեր, ծառաբներ, սեղաններ, գրքեր, տետրեր, ծնկներ, կայսրեր:

9. Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծիր եզակի թվով հինգ գոյական:
ա. գրաբեր, բուսակեր, աղանդեր, բուլդոզեր, տարբեր, եթեր, առընթեր, դասընկեր, դարիվեր:
բ. կայքեր, պատկեր, ավեր, լապտեր, թխահեր, թիեր, պատվեր, լվեր, ստվեր, ուլատեր:
գ. տանտեր, աներեր, գիշեր, կրտսեր, թթվասեր, անտեր, հրավեր, բնավեր, նվեր:

10. Ամենաշատը քանի՞ դարձվածք կա բերված հատվածում, ընդգծիր և դրանցով կազմիր մեկական նախադասություն:
 Մի ձմեռ սոված գայլը մոտեցավ գյուղին, որ իր գլխի ճարը տեսնի,  ոչխար գտնի և փորը խաբի, բայց ականջները սրած շները քնած չէին: Նա հազիվ գլուխն ազատեց: 

Կարինե Պետրոսյանի էջից

Կատաղած շները մութ անտառում փորձում էին գտնել իրենց գլխի ճարը:

Գրիգորը ընդմիջման ժամանակ,մի կտոր հացով փորձում էր իր փորը խաբել:

Սովորողները ականջները սրած լսում էին ուսուցչին:

Աշխատողները գլուխները ազատեցին ու շուտ գնացին տուն:

1. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գրվում միևնույն տառը կամ տառակապակցությունը (փակա-գծերում նշվածներից որևէ մեկը):

1) բացոթյա, անօրինակ, տնօրեն (o կամ ո)

2) կցկվել, ճրագալույծ, մտածածին (ծ կամ ց)

3) հեղեղել, հայթայթել, խոմարել (հ կամ — )

4) ուղևոր, ուղղակի, գործուղում (ղ կամ ղղ)

Продолжить чтение «հայոց լեզու» →

Ա և Բ նախադասությունների տարբերությունները գտի´ր: Մնացած նախադասություններն ինքդ փոխի՛ր (կրավորակա´ն դարձրու):

Ա. Ծուխը մրոտել էր առաստաղն ու պատերը:
Բ. Առաստաղն ու պատերը մրոտվել էին ծխից:
Ա. Պատահաբար այդ կողմերով անցնող մի գյուղացի փրկել էր նրան:
Բ. Նա փրկվել էր պատահաբար այդ կողմերով անցնող մի գյուղացու կողմից:
Ա. Սպիները ծածկել էին նրա ամբողջ մարմինը:
Բ. Նրա ամբողջ մարմինը սպիներով էր ծածկվել:

Անցած տարիները կնճռոտել էին կնոջ դեմքը:

կնոջ դեմքը կնճռոտվել էր անցած տարիներից
Դահլիճը լավ կահավորել էին:

Դահլիճը կահավորել էր լավ
Մեր ժողովուրդը մշակութային շատ արժեքներ է ստեղծել:

մշակութային շատ արժեքներ է ստեղծել Մեր ժողովուրդը

220.Տրված բայերը դարձրու կրավորական: Ինչի՞օգնությամբ դարձրիր: Դրանցով կազմիր նախադասություններ։
Օրինակ`

գտնել — գտնվել, նետել — նետվել:

Գրել-գրվել, գրավել-գրավվել, ծեծել-ծեծվել, թրջել-թրջվել, թխել-թխվել, տաշել-տաշվել, վրդովել-վրդովվել, կապել-կապվ, սպանել-սպանվել, նկարել-նկարվել, կեղտոտել-կեղտոտվել:

221.Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ կրավորական: Քամին երկնքով մեկ հալածում էր ամպերին: —ամպերը հալածվում էին քամու պատճաառով
Ամպերը երկնքով մեկ հալածվում էին քամուց:-
Այս նկարը պատին պապս է ամրացրել:
Այս գիրքը նաև ընկերս է կարդացել:
Առավոտյան ցողը թրջել էր ոտքերը:
Տերը շանը կապել էր ծառից:
Տարբեր մարդիկ տարբեր ձեով էին պատմում առավոտվա դեպքը:
Սարքերը թեթև ցնցում գրանցեցին:

Գրի՛ր տվյալ դարձվածքների ծագման պատմությունը, իմաստները, նախադասություններ կազմի՛ր դրանցով։
Դամոկլյան սուր, աքիլեսյան գարշապար, վերջին մոհիկան, Մորփեոսի գիրկն ընկնել, ավգյան ախոռներ, սիզիփոսյան աշխատանք։

Դամոկլյան սուր

Ծագումը․ Դարձվածքն առաջացել է հին հունական լեգենդից։ Դամոկլեսը՝ Սիրակուզայի արքա Դիոնիսիոսի պալատականներից մեկը, մի անգամ ասել է, թե նա երջանիկ է իր իշխանությամբ։ Դիոնիսիոսը հրավիրում է նրան մի օր նստելու իր գահին, բայց վերևից կախում է սուր՝ մազից։ Այս կերպ ցույց է տալիս, թե որքան վտանգավոր է իշխանությունը։

Իմաստը․ Մշտապես կախված վտանգ, սպառնալիք, որ կարող է ցանկացած պահի իջնել։

Նախադասություն․ Նրա ղեկավարի պաշտոնը Դամոկլյան սուրի պես էր՝ կայուն չէր, ու նա ապրում էր մշտական լարվածության մեջ։

---

2. Աքիլեսյան գարշապար

Ծագումը․ Հին հունական դիցաբանության մեջ Աքիլեսը հերոս էր, ում մայրը մանուկ ժամանակ մարմինը մկրտել էր կախարդական գետում՝ բացի գարշապարից, որով նրան բռնել էր։ Այդ տեղը դարձավ նրա միակ թույլ կետը։ Հենց այնտեղ էլ հետագայում նրան սպանեցին։

Իմաստը․ Մարդու կամ իրավիճակի թույլ կողմը, խոցելի տեղը։

Նախադասություն․ Նրա խոստովանելու անկարողությունը նրա աքիլեսյան գարշապարն էր՝ խանգարեց ամենակարևոր պահին։

---

3. Վերջին մոհիկան

Ծագումը․ Դարձվածքը գալիս է ամերիկացի գրող Ջեյմս Ֆենիմոր Կուպերի «Վերջին մոհիկանը» վեպից։ Այն պատմում է մոհիկան ցեղի վերջին ներկայացուցչի՝ Ունկասի մասին։

Իմաստը․ Վերջին ներկայացուցիչը որևէ խմբի, ավանդույթի կամ արժեքների։

Նախադասություն․ Նա մեր գյուղի վերջին մոհիկանն է՝ դեռևս հողը սեփական ձեռքով մշակող։

---

4. Մորփեոսի գիրկն ընկնել

Ծագումը․ Մորփեոսը Հին Հունաստանի երազների աստվածն է։ Նա մարդկանց երազներ էր ուղարկում՝ քնած ժամանակ։

Իմաստը․ Քուն մտնել, քնել։

Նախադասություն․ Ուշ գիշեր էր, ու ես վերջապես ընկա Մորփեոսի գիրկը՝ երկար ու ծանր օրվա վերջում։

---

5. Ավգյան ախոռներ

Ծագումը․ Հերակլեսի լեգենդում նրան հանձնարարվում է մաքրել թագավոր Ավգիասի ախոռները, որոնք տարիներ շարունակ չէին մաքրվել։ Նա դա անում է՝ գետերի հունը փոխելով։

Իմաստը․ Ծայրահեղ կեղտոտ կամ խիստ կոռումպացված, անմաքուր իրավիճակ։

Նախադասություն․ Նոր կառավարությունը պարտավորվեց մաքրել երկրի տնտեսությունը՝ ինչպես Ավգյան ախոռները։

---

6. Սիզիփոսյան աշխատանք

Ծագումը․ Սիզիփոսը Հին Հունաստանի դիցաբանության մեջ դժոխքում պատժված էր՝ անվերջ քար գլորելով լեռը, որը միշտ նորից հետ էր գլորվում։

Իմաստը․ Անարդյունք, անիմաստ, անսպառ ու ծանր աշխատանք։

Նախադասություն․ Օրական հարյուրավոր նամակներ ստանալն ու նույն բանին պատասխանելն արդեն սիզիփոսյան աշխատանք է դարձել։

1. Դասարանում ստուգի՛ր և քննարկի՛ր նախորդ աշխատանքը:
2. Գրի՛ր ստեղծագործական աշխատանք՝ մայրիկիդ, հայ մայրերի, հայ կնոջ դերի մասին՝ օգտագործելով բարդ համադասական և բարդ ստորադասական նախադասություններ:

Հայ կնոջ դերը

Հայ կինը դարեր շարունակ եղել է մեր պատմության լուռ, բայց հզոր հերոսուհին։ Նա պահել է տունը, սնել է սերունդը, պահպանել լեզուն ու հավատը, երբեմն էլ՝ զենքը ձեռքին կռվել հանուն հայրենիքի։ Անցյալի Սոսե Մայրիկն ու Զաբել Եսայանը այսօր մարմնավորվում են ուսուցչուհու, բժիշկի, գիտնականի ու մոր կերպարով։

Հայ կինը միաժամանակ սեր է և ուժ, խոնարհություն ու պայքար։ Նա հենարան է ընտանիքին, ճրագ՝ ազգին։ Եվ ինչքան էլ փոխվի աշխարհը, հայ կնոջ հոգևոր կոչումը մնում է անփոփոխ՝ ազգ պահել, սեր տարածել և ապագա կերտել։

 Տրված դարձվածքներով նախադասություններ կազմի՛ր:

1. Ես լեզուս փակ պահեցի երբ իմացա այդ լուրը
2. Ես այդ հարցի շուրջ Մտքի ծովն էի ընկնել
3. Ես քեզ հինգ մատիս պես գիտեմ
4. Երեկ նարեկը թևերը ծալած նստել

Մտքի ծովն ընկնել, լեզուն փակ պահել, հինգ մատի պես գիտենալ, թևերը ծալած նստել, էժան պրծնել, արցունքները կուլ տալ:

2. Տրված արտահայտություններից  յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով

ա) ուղիղ իմաստով,Արամը բոիկացավ և դուրս եկավ քաղաքով մեկ—Արամի լեզուն չորացել էր—Արամի բռունցքը Արտյոմի ականջին հասավ
 բ) որպես դարձվածք:Նարեկի Լեզուն չորացել էր երբ լսեց այդ լուրը—Այդ լուրը Արամի ականջին հասավ—

Լեզուն չորանալ, ջուրը չտեսած`բոբիկանալ, ականջին հասնել:

3. Տրված արտահայտություններից  յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով

ա) ուղիղ իմաստով,Արամը դասի ժամանակ իմ մետրով չափեց իր գծագիրը—աղքատները հացը ցամաք ուտում էի
 բ) որպես դարձվածք:մազից է կախվաց նրանց ընկերությունը—նա իր հացը ցամաք կերավ

Իր մետրով չափել, մազից կախված, այծերը գալ, հացը ցամաք ուտել:

4. Ընդգծված դարձվածքները փոխարինի՛ր տեքստի ոճին հարմար հոմանիշ բառերով:

Մեր նախնիները երևի շատ դառը փորձերից այն համոզման էին եկել, որ ձուկ ուտելիս չի կարելի երկաթե դանակ գործածել: Այդ կանոնը բանի տեղ չդնող մարդիկ անկողին էին ընկնում ու նույնիսկ հոգին փչում: Հիմա արդեն գլխի ենք ընկել, թե ինչից էր  դա. երկաթը հեշտ քայքայվող սպիտակուցների հետ (ձկան մսի մեջ շատ կա) ռեակցիայի մեջ է մտնում, որի հետևանքով առաջ է գալիս թունավոր նյութ:

Այսօր արդեն կենցաղում երկաթե դանակ չի օգտագործվում. Ադամի տարվանից ստեղծվել է չժանգոտվող պողպատը, որը կարելի է առանց ահ ու դողի օգտազործել: Բայց գյուտն ուշացել էր. սովորությունն իր գործն արել էր: Հիմա ընդհանուր կարծիքն այն է, որ ձուկը դանակով ուտել չի կարելի:

5․ Տրված բառերը բաժանի՛ր բառակազմական բաղադրիչների (արմատների և ածանցների): Ինչպիսի՞ բառեր են հավաքված բառաշարքերից  յուրաքանչյուրում:

Ա. Թվական, պատմություն, աղյուսակ, գրիչ, ազդեցություն, խորություն:(ածանցավոր)

Բ. Արևելք, արևմուտք, կենսագիր, օտարամուտ, ծովագնաց, ինքնատիպ:(բարդ)

Գ. Արևելյան, կենսագրություն, արևադարձային, անուշահոտություն, բազմատեսակություն:(ածանցավոր)

6 .Տրված բառերից առանձնացրու այն արմատները, որոնք
 ա) հնչյունափոխված են.
բ) միայնակ, որպես բառ չեն գործածվում (չես հանդիպել):
Օրինակ`
ա) բնութագրել — բնութ (բնույթ) – ույ-ը դարձել է  ու.
բ) խորազնին – զնին արմատը միայնակ, որպես բառ  չի գործածվում,

ա)Զուգել-զույգ, լուսավոր-լույս, ջրամբար-ջուր, գնել-գին, չվերթ-չվել, շինության-շինանյութ, լճափ-լիճ, հանգստություն-հանգիստ:
բ) Խորաքնին-խորքյին, հետախույզ, մեծասքանչ-հիասքանչ, զորասյուն, զբոսանավ, կենտրոնախույս, ճյուղակոտոր, փառամոլ:

7․ Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով` ստացի՛ր նոր բաղադրյալ բառեր:

Ագեվազ (կենգուրու), կակղամորթ-սևամորթ, մարտունակ-կենսունակ, արճճապատ-ճահճապատ, մեծասքանչ-հիասքանչ, հողածին-նորածին, փառամոլ-թմրամոլ, ատոմակայան-օդանավակայան:

8. Տրված բարդ բառերի վերջին արմատները փոխելով` ստացի՛ր նոր բարդ բառեր:

Հեռախոս-գիր, հանրածանոթ-ճանաչ, ձյունածածկ-գունդ, երկրագունդ-կամար, կենսակերպ-գիր, հնավանդ-գույն, մտահոգ-զբաղ, բարենպաստ-հոգի, ակնթարթ-հայտ, լուսանցք-նկար: